Sosyal Medya Kullanımı ve Yeme Bozukluğu Riski

Sosyal Medya ve Yeme Bozukluğu Riski

  Son yıllarda sosyal medya kullanımındaki artış, bireylerin yeme davranışları, beden algısı ve psikolojik sağlığı üzerindeki etkilerin daha yoğun şekilde araştırılmasına neden olmuştur. Özellikle sosyal medya bağımlılığı, yeme bozukluğu riskinde artışla ilişkilendirilmektedir. Bu bağlamda yapılan çalışmalar, sosyal medya kullanımının yalnızca bir teknoloji alışkanlığı değil, aynı zamanda bireylerin benlik algısı ve davranışsal örüntüleri üzerinde belirleyici bir etken olduğunu ortaya koymaktadır.

            Bu ilişkiyi ortaya koyan önemli çalışmalardan biri Sidani et al. (2016) tarafından yürütülmüştür. 1765 genç yetişkinin katıldığı araştırmada, sosyal medya kullanım süresi ve platformlara erişim sıklığı ile yeme davranışına dair endişeler arasında anlamlı pozitif ilişkiler bulunmuştur. Sosyal medyayı en yoğun kullanan bireylerin, en düşük kullanım düzeyine sahip olanlara kıyasla yeme kaygısı yaşama olasılığı yaklaşık iki kat daha fazladır. Araştırmacılar, idealize edilmiş beden imgelerine maruz kalmanın, beden memnuniyetsizliğini artırarak yeme bozukluklarını tetikleyebileceğini öne sürmektedir (Sidani et al., 2016).

            Benzer yönde bulgular, farklı yaş gruplarında da gözlemlenmiştir. Mushtaq et al. (2023) tarafından yürütülen çalışmada, 14–25 yaş arası genç bireylerin %42’sinde olası yeme bozukluğu riski, %41.7’sinde ise sosyal medya bağımlılığı tespit edilmiştir. Özellikle bulimia ve yeme takıntısı gibi belirtiler ile sosyal medya bağımlılığı arasında anlamlı pozitif ilişkiler bulunmuştur. Bu veriler, sosyal medya kullanımının yalnızca görsel içerik düzeyinde değil, aynı zamanda davranışsal ve duygusal süreçler yoluyla da yeme düzenini etkileyebileceğine işaret etmektedir (Mushtaq et al., 2023).

            Bu bulgular sosyal medya kullanımının kültürler arası etkilerini değerlendirmek açısından Türkiye özelinde yapılan çalışmalarla da desteklenmektedir. Caner et al. (2022), Orta Anadolu bölgesinde yaşayan 1363 ergenin verilerini incelemiş ve sosyal medya bağımlılığı ile sosyal görünüş kaygısı arasında güçlü bir ilişki tespit etmiştir. Özellikle sosyal medya fenomenlerini takip eden, onların içeriklerinden etkilendiğini belirten ve düşük gelir algısına sahip kız öğrencilerde bu kaygının daha yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca, diyet ve beslenme temalı içeriklere maruz kalan bireylerde duygusal yeme davranışlarının daha sık ortaya çıktığı saptanmıştır. Bu bulgular, sosyal medya etkileşimlerinin yalnızca görünüş algısını değil, aynı zamanda bireylerin yeme alışkanlıklarını da etkileyebileceğini ortaya koymaktadır (Caner et al., 2022).

            Ancak sosyal medya ile yeme bozuklukları arasındaki ilişki her zaman doğrudan olmayabilir. Bazı durumlarda bu bağ, dolaylı psikolojik mekanizmalar aracılığıyla ortaya çıkmaktadır. Imperatori et al.  (2021) genç yetişkinlerle yürüttüğü çalışmada, sosyal medya bağımlılığı belirtilerinin yeme bozukluğu semptomlarıyla ilişkili olduğu, ancak bu ilişkinin kas dismorfisi belirtileri aracılığıyla dolaylı olarak gerçekleştiği belirlenmiştir. Kas dismorfisi, bireyin kas yapısının yetersiz olduğunu düşünmesiyle ortaya çıkan bir beden algısı bozukluğudur. Bu bozukluğa sahip bireyler, bedenlerinden memnuniyetsizlik duyarak aşırı egzersiz, kısıtlayıcı beslenme ve takıntılı davranışlar sergileyebilir. Araştırma, sosyal medya platformlarında paylaşılan “fitspiration” ve “thinspiration” tarzı içeriklerin bu tür algı bozukluklarını tetikleyerek dolaylı yoldan yeme bozukluğu riskini artırabileceğini göstermiştir (Imperatori et al., 2021).

            Sosyal medyanın birey üzerindeki etkileri yalnızca içeriklerle sınırlı kalmamakta, aynı zamanda bireyin psikolojik yapısıyla da şekillenmektedir. Bu duruma ilişkin önemli bir bulgu, He ve Yang (2022) tarafından Çin’de yürütülen bir çalışmada ortaya konmuştur. Araştırma, sosyal medya bağımlılığı ile yeme bozukluğu riski arasındaki ilişkinin bireylerin dürtüsellik düzeyine göre farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Özellikle planlama becerisi yüksek bireylerin, sosyal medyada karşılaştıkları idealize edilmiş beden imgelerinden daha fazla etkilenerek bedensel memnuniyetsizlik geliştirme ve yeme bozukluğu riski taşıma olasılıklarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Buna karşın, planlama yetisi düşük bireylerde bu etkinin daha zayıf olduğu saptanmıştır (He & Yang, 2022).

            Romanya’da üniversite öğrencileriyle yürütülen bir araştırmada, sosyal medya baskısının bireylerin ince vücut ideallerini içselleştirme eğilimiyle doğrudan ilişkili olduğu saptanmıştır (Zaharia & Gonța, 2024). Araştırma, sosyal medya içeriklerine maruz kalmanın beden algısında bozulmaya ve hem kısıtlayıcı hem de duygusal yeme davranışlarının gelişimine zemin hazırladığını göstermektedir. Bedenini olumsuz değerlendiren bireylerin kısıtlayıcı diyetlere yönelme ve duygusal regülasyon eksikliği nedeniyle sağlıksız yeme davranışları sergileme eğiliminde olduğu vurgulanmıştır.

            Benzer biçimde, Avustralya’da hamile kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada, problemli sosyal medya kullanımının depresyon, hamileliğe özgü anksiyete ve yeme bozukluğu eğilimleriyle ilişkili olduğu ortaya konmuştur (Samra & Dryer, 2024). Bu ilişkinin, olumsuz sosyal karşılaştırmalar ve beden memnuniyetsizliği aracılığıyla ortaya çıktığı ve yeme bozukluğu eğilimlerinin bu psikolojik değişkenler tarafından tamamen açıklandığı belirtilmiştir. Sosyal medyada ideal beden algısının yaygınlığı, özellikle hamilelik döneminde zihinsel sağlığı tehdit eden bir unsur olarak dikkat çekmektedir.

            Bai et al. (2024) Japonya ve Çin’de yürüttüğü karşılaştırmalı çalışmada da benzer bulgular elde edilmiştir. Araştırma, Çinli öğrencilerde beden benlik saygısının daha yüksek olduğunu ve bunun sosyal medya etkisiyle yeme bozukluğu eğilimlerini azalttığını göstermiştir. Japon öğrencilerde ise düşük beden benlik saygısı, sosyal medya kullanım yoğunluğundan bağımsız olarak yeme bozukluğu riskini artırmıştır. (Bai, Numata, & Shimizu, 2024).

            Çin’de gerçekleştirilen başka bir çalışmada ise problemli sosyal medya kullanımının psikolojik sıkıntılarla olan ilişkisi, yeme bozuklukları aracılığıyla incelenmiştir. Hu et al. (2025), sosyal medya'nın problemli kullanımı, psikolojik sıkıntı ve yeme bozukluğu arasında anlamlı pozitif ilişkiler saptamış ve yeme bozukluklarının bu ilişkide %39.8 oranında kısmi aracılık rolü üstlendiğini ortaya koymuştur. Özellikle kadın öğrencilerde yeme bozukluğu belirtilerinin daha yaygın olduğu, sosyal medya kaynaklı beden ideallerinin sosyal karşılaştırma yoluyla bu durumu şiddetlendirdiği belirtilmiştir.

            Tüm bu bulgular birlikte değerlendirildiğinde, problemli sosyal medya kullanımının yalnızca ekran süresiyle sınırlı bir sorun olmadığı; aynı zamanda bireylerin psikolojik iyi oluşunu tehdit eden, beden algısını çarpıtan ve yeme bozukluğu davranışlarını tetikleyen çok boyutlu bir risk faktörü olduğu görülmektedir (Hu, Xiao, & Soh, 2025; Bai et al., 2024; Samra & Dryer, 2024; Zaharia & Gonța, 2024).

Kaynakça

• Bai, Y., Numata, N., & Shimizu, E. (2024). Eating disorders and social media use among college students in Japan and China: A brief cross-sectional survey. Journal of Eating Disorders, 12(44). https://doi.org/10.1186/s40337-024-00999-w

• Caner, N., Sezer Efe, Y., & Başdaş, Ö. (2022). The contribution of social media addiction to adolescent LIFE: Social appearance anxiety. Current Psychology, 41, 8424–8433. https://doi.org/10.1007/s12144-022-03280-y

• He, Z., & Yang, W. (2022). Impulsiveness as potential moderators of the relation between social media dependence and eating disorders risk. BMC Psychology, 10(120). https://doi.org/10.1186/s40359-022-00830-8

• Hu, N., Xiao, X., & Soh, K. L. (2025). Association between problematic social media use and psychological distress among college students: A cross-sectional study in China exploring the mediating role of eating disorders. BMJ Open, 15, e092863. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2024-092863

• Imperatori, C., Panno, A., Carbone, G. A., Corazza, O., Taddei, I., Bernabei, L., Massullo, C., Prevete, E., Tarsitani, L., Pasquini, M., Farina, B., Biondi, M., & Bersani, F. S. (2021). The association between social media addiction and eating disturbances is mediated by muscle dysmorphia-related symptoms: A cross-sectional study in a sample of young adults. Eating and Weight Disorders - Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 27, 1131–1140. https://doi.org/10.1007/s40519-021-01232-2

• Mushtaq, T., Ashraf, S., Hameed, H., Irfan, A., Shahid, M., Kanwal, R., Aslam, M. A., Shahid, H., Koh-E-Noor, Shazly, G. A., Khan, M. A., & Bin Jardan, Y. A. (2023). Prevalence of eating disorders and their association with social media addiction among youths. Nutrients, 15(4687). https://doi.org/10.3390/nu15214687

• Samra, A., & Dryer, R. (2024). Problematic social media use and psychological distress in pregnancy: The mediating role of social comparisons and body dissatisfaction. Journal of Affective Disorders, 361, 702–711. https://doi.org/10.1016/j.jad.2024.06.057

• Sidani, J. E., Shensa, A., Hoffman, B., Hanmer, J., & Primack, B. A. (2016). The association between social media use and eating concerns among U.S. young adults. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 116(9), 1465–1472. https://doi.org/10.1016/j.jand.2016.03.021

• Zaharia, A., & Gonța, I. (2024). The healthy eating movement on social media and its psychological effects on body image. Frontiers in Nutrition, 11, 1474729. https://doi.org/10.3389/fnut.2024.1474729

Suadiye Psikoterapi | Bağdat Caddesi

Bağdat Caddesi’nde yer alan Suadiye Psikoterapi, alanında uzman ekibiyle danışanlarına profesyonel ruh sağlığı hizmeti sunmaktadır. Merkezimizde, Psikiyatrist Dr. Turan Çetin ve Klinik Psikolog Beste Bektaş, bilimsel temellere dayalı terapi ve danışmanlık yaklaşımlarıyla hizmet vermektedir.

Psikoterapi, psikiyatri desteği ve bütüncül ruh sağlığı çözümleri için bizimle iletişime geçebilir, güvenli bir terapi süreci için randevu alabilirsiniz.